فتا، پلیسی برای هوش های سیاه

چندی پیش صداوسیما سریالی را پخش کرد که در آن به تلاش های پلیس برای پیگیری، کشف و برخورد با جرایم رایانه ای پرداخته شده بود. چندی پیش صداوسیما سریالی را پخش کرد که در آن به تلاش های پلیس برای پیگیری، کشف و برخورد با جرایم رایانه ای پرداخته شده بود. « هوش سیاه » که در محرم امسال نیز از شبکه آی فیلم بازپخش شد داستان مبارزه پلیس آگاهی با جرایم رایانه ای است که به تخلفات گروه های مخرب در حوزه رایانه نرم افزار و الکترونیک می پردازد. با رشد روزافزون استفاده از رایانه و خدمات الکترونیک زمینه بروز جرایم در این حوزه روز بروز گسترش یافته و پلیس را به اتخاذ تمهیدات جدید برای پیشگیری و مقابله موثر با متخلفین عرصه کامپیوتر و الکترونیک می کشاند. پلیس فتا که مخفف پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات است بهمن ماه سال ۸۹ در کشور آغاز به کار کرد. این واحد پلیسی به جرایم سایبری می پردازد.

رئیس پلیس فتا در مراسم آغاز به کار این نیرو گفت: پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات در کشور، همان پلیس سایبری در کشورهای دیگر است که از چالش، آسیب، جرایم گوناگون و حملات جاسوسی، خرابکارانه، نقض حریم خصوصی و غیره جلوگیری می کند.
تجارت الکترونیکی در سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ سه هزار و ۷۵۰ میلیارد دلار در دنیا بوده است و درآمد حاصل از جرایم اینترنتی در دنیا در این سالها ۱۰۵ میلیارد دلار بوده که این میزان ۵ برابر درآمد حاصل از فروش موادمخدر است.
در ایران ۲۵ میلیون تلفن ثابت با ضریب ۳۴ درصد و ۵۲ میلیون تلفن همراه با ضریب ۶۲ درصد، همچنین بیش از ۳۲ میلیون و ۲۰۰ هزار کاربر اینترنتی وجود دارد این در حالی است که ۷۵ درصد شغل مرتبط با اینترنت در کشور وجود دارد و فضای مجازی ۲۲ میلیون فرصت شغلی نیز ایجاد کرده است.
از جمله تهدیدات فضای مجازی تهدیدات اخلاقی و اجتماعی، سیاسی، امنیتی، روانی بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی است و امروزه مجرمان سلاح به دست به مجرمان کامپیوتر به دست تبدیل شده اند و سن این مجرمان نیز کاهش یافته است.
در سال ۲۰۰۹ بیش از ۸ میلیون و ۲۲۶ هزار جرم اینترنتی در ۲۰ کشور رخ داد که بیشترین جرایم در کشور آمریکا و کمترین آن در کشور آرژانتین رخ داد. در کل جرایم صورت گرفته در دنیا ۲۶ درصد از جرایم مربوط به موضوعات ضداخلاقی، ۵۴ درصد مربوط به انگیزه های مالی، ۸ درصد انتقام جویی و ۳ درصد به سایر جرایم اختصاص داشته است.
این در حالی است که ۸۱ درصد از جرایم اینترنتی در کشور مربوط به موضوعات مالی، ۱۳ درصد مربوط به موضوعات ضداخلاقی، ۳ درصد انتقام جویی، ۲ درصد مربوط به سرگرمی و کنجکاوی و یک درصد نیز به سایر موارد اختصاص داشته است.
به گفته رئیس پلیس فتا تقاضای ایجاد پلیس فتا توسط دستگاه های مختلف داده شد و با توجه به راه اندازی صدور امضای دیجیتال و تاسیس مجتمع قضایی همچنین رشد قارچ گونه جرم در فضای سایبری و جرایم سازمان یافته داخلی و بین المللی، سوءاستفاده از بستر اینترنت، موضوع سرقت و پولشویی، هتک حرمت و غیره از جمله لزوم راه اندازی این پلیس تخصصی بود.

● آشنایی با پلیس فتا

رایانه، اینترنت و تمامی ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، در عمل حکم چاقوی دولبه ای را دارندکه سعادت و شقاوت را هم زمان با هم به ارمغان می آورند و این ،شهروند امروز دهکده دیجیتالی جهانی را در برابر یک انتخاب و یک سوال بزرگ قرار داده است که «آیا انسان نیازمند باز تعریف نیازها، خواسته ها، منافع و مضار خود در فضای به اصطلاح جدید مجازی است؟»
فناوری اطلاعات و ارتباطات ضمن تاثیرگذاری بر تمامی جنبه ها و شئون زندگی اجتماعی بشر، بر جرایم، تهدیدها و آسیب ها نیز تاثیر گذاشته است. بسیاری از جرایم قدیمی با استفاده از ابزارهای رایانه ای با سهولت، اثرگذاری و منافع بیشتر برای مجرمین از سوی آنان صورت می گیرند و حتی دسته دیگری از جرایم که کاملا جدید بوده و صرفا اختصاص به فضای مجازی دارند نیز شکل گرفته و در قاموس مجرمین از منظر ارتکاب و در قاموس پلیس از منظر پی جویی و مقابله وارد شده اند.

● جرایم رایانه ای

همزمان با توسعه و کاربردپذیری رایانه و سیستم های رایانه ای، جرایم رایانه ای هم به وجود آمده اند. اگرچه دامنه و حوزه وقوع جرم در هر حوزه با توجه به ویژگی ها و وسعت کاربرد و استفاده متفاوت بوده است. از سال ۱۹۶۰ میلادی تاکنون سه نسل از جرایم رایانه ای برشماری شده اند. نسل اول که مقارن سال های دهه هشتاد، هفتاد و اوایل دهه هشتاد میلادی است و چون استفاده از اینترنت در آن زمان شیوع نداشت، عمده جرایم مرتبط با رایانه ها بود و از این رو این دسته از جرایم صرفا به «جرایم رایانه ای» یاد می شوند. نسل دوم جرایم رایانه ای از اوایل دهه هشتاد تا اوایل دهه نود به وقوع پیوستند که به «جرایم علیه داده ها» تعبیر می شوند. در این نسل، «داده» صرف نظر از این که در رایانه قرار داشته باشد، در واسطه ها و ابزارهای انتقال مورد توجه قرار گرفت و دیگر تاکیدی بر رایانه نبود. نسل سوم رایانه ای نیز هم زمان با فراگیر شدن اینترنت از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی به وجود آمدند. این جرایم که با گسترش کاربرد شبکه و اینترنت به وجود آمدند نام «جرایم سایبری» را به خود گرفتند.

● مبارزه با جرایم رایانه ای

گسترش جرایم رایانه ای در دنیا، خصوصا در کشورهایی که بیشترین استفاده کنندگان رایانه و اینترنت در دنیا محسوب می شوند، باعث شد تا حکومت ها به فکر ایجاد سازو کار قانونی و حقوقی رسیدگی و مبارزه با این گونه جرایم بیافتند. کنوانسیون های بین المللی نیز برای تشریک مساعی در روند شناسایی جرم و مجرمین، همکاری در پی جویی و تعقیب قضایی و پلیسی مجرمان و تبادل دانش و اطلاعات پلیسی در شناخت و کشف علمی جرایم سایبری نیز تشکیل شدند که از مهم ترین آن ها می توان به کنوانسیون بوداپست در سال ۲۰۰۱ اشاره کرد. از کشورهای فعال پیش رو در پی جویی و مبارزه با جرایم رایانه ای می توان به ایالات متحده امریکا، روسیه، چین، کره جنوبی، انگلستان، هند، فرانسه و آلمان اشاره کرد.

● ضرورت تشکیل پلیس «فتا» در کشور

توسعه روزافزون زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و افزایش کاربران و استفاده کنندگان از اینترنت و سایر فناوری های اطلاعاتی، ارتباطی و مخابراتی نظیر خطوط تلفن های ثابت و همراه، شبکه های دیتای کشوری و محلی، ارتباطات ماهواره ای از جمله دلایلی است که لزوم ایجاد و توسعه سازوکاری برای برقراری امنیت در فضای تولید و تبادل اطلاعات جمهوری اسلامی ایران را توجیه می کند.
همچنین توسعه خدمات الکترونیک درکشور نظیر دولت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک و سایر خدمات از این دست، نیز لزوم ایجاد پلیس تخصصی درمجموعه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را برای تامین امنیت و مقابله با جرایمی که دراین فضا به وقوع می پیوندند را آشکار می کند.
ازسوی دیگر، رشد قارچ گونه جرایم درحوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور (فتا) مثل کلاهبرداری های اینترنتی، جعل داده ها و عناوین، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه ها، هک و نفوذ به سامانه های رایانه ای و اینترنتی، هرزه نگاری وجرایم اخلاقی و برخی جرایم سازمان یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاب می کند که پلیس تخصصی که توان پی جویی و رسیدگی به جرایم سطح بالای فناورانه داشته باشد، به وجود آید.
از سوی دیگر با توجه به تصویب قانون جرایم رایانه ای درمجلس شورای اسلامی و لزوم تعیین ضابط قضایی برای این قانون و نیزمصوبات کمیسیون افتای دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تشکیل پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، این پلیس دربهمن ماه ۱۳۸۹ به دستورسردار فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، تشکیل گردید.

● اهداف تشکیل پلیس فضای تولید وتبادل اطلاعات

تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور، صیانت از هویت دینی، ملی و ارزش های انسانی جامعه درفتا، حفظ حریم خصوصی و آزادی های مشروع، صیانت از منافع، اسرار و اقتدار ملی در فضای تولید و تبادل اطلاعات، حفظ زیر ساخت های حیاتی کشور درمقابل حملات الکترونیک و اعتماد و آسودگی خاطر آحاد شهروندان جامعه برای انجام تمامی امور قانونی از جمله فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به منظور صیانت از حاکمیت و اقتدار ملی از جمله اهداف تشکیل پلیس فتاست.

● ماهیت پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات

ماهیت اصلی پلیس فتا، عملیاتی است به این معنا که به صورت کاملا تخصصی و از طریق تجهیز به منابع ارزشمند نیروی انسانی، دانشی و تجهیزاتی با توان عملیاتی خوب، نسبت به تامین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات با رویکرد مقابله با جرایم از طریق پیش بینی، پیش گیری و کشف جرم اقدام می نماید.

● وظایف و مأموریت های فضای تولید و تبادل اطلاعات

ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیت های علمی، اقتصادی، اجتماعی درجامعه اطلاعاتی، حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملی، مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات برای پیش گیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام هماهنگی ها و عملیات برای انجام وتحقق فعالیت های غیرقانونی و ممانعت از تعرض به ارزش ها و هنجارهای جامعه در فتا ازجمله وظایف و مأموریت های پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجاست.

● چشم انداز پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجا

تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور با سازمانی فعال، نوآورانه و به سوی پیشرفت، کارآمد، پویا، پاسخ گو و قانونمند در راستای فراهم نمودن اعتماد و آسودگی خاطر آحاد شهروندان جامعه و صیانت از حاکمیت و اقتدار ملی و ارزش های اسلامی در افق ایران ۱۴۰۴ چشم انداز پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجاست.